Annemieke de Schepper heeft met De stille oorlog van mijn vader een prachtig debuut geschreven. In de eerste plaats is het een oorlogsroman, maar het verhaal gaat bovenal om menselijkheid.
De stille oorlog van mijn vader is een boek over de vergeten Slag om de Schelde en de invloed die deze traumatische gebeurtenis heeft op een alledaags gezin in Biervliet. In het jaar 2000 gaat Anna met de as van haar overleden vader in zijn oude tabaksdoos naar Zeeuws-Vlaanderen. In de dichte mist blijft de veerpont midden op de Westerschelde stilliggen en in de uren die passeren ontmoet ze haar tante Lieve die het verhaal over haar familie vertelt. Anna’s beeld van haar vader gaat hierdoor kantelen. Eenmaal aan de overkant bezoekt ze de plaatsen van haar vaders jeugd en ervaart ze hoe hij zich een buitenstaander heeft gevoeld. De oorlog heeft op ieder van het gezin zijn sporen nagelaten, ook op haar vader bij wie de dramatische gebeurtenis niet bijgeschreven stond in zijn persoonlijke levensgeschiedenis.
Een boek over een vergeten oorlog in een vergeten gebied. Over grote strategische beslissingen en de kleinmenselijke ervaringen die daarvan het gevolg zijn. Over de menselijke behoefte om gekend en geliefd te worden door je naasten.
Met haar vloeiende pen heeft zij dit verhaal tot leven weten te brengen en de reacties liegen er dan ook niet om. Hoog tijd dus om deze auteur enkele vragen te stellen.
Wat een prachtige debuutroman heb je geschreven! Met welke insteek besloot jij om dit verhaal op te schrijven?
Dank je :-). Ik was al lang van plan om een roman te schrijven maar na een eerste poging tot een geheel fictief verhaal kwam ik toch terug bij een meer autobiografische insteek. Het Zeeuws-Vlaamse land uit mijn jeugd, de verstilde sfeer en de beklemming daar, het water als natuurlijke grens; dat alles had mij al eerder geïnspireerd tot een kort verhaal. Toen die fictieve roman na zo’n 25.000 woorden in de la bleef liggen, heb ik dat autobiografische werk opgepakt. Daar zat kennelijk meer energie op. Eén van mijn eerdere korte verhalen, ‘De laatste boot’, ging ook al over mijn vader en zijn Zeeuwse roots. Dat verhaal was genomineerd bij de Arnhemse schrijfwedstrijd en dit heb ik als kaderverhaal gebruikt voor mijn roman. Ik had sterk het gevoel dat ik hier veel meer mee kon. (Het thema was toen ‘grensgeval’ en ook in dat verhaal is een dochter al op zoek naar wie haar vader eigenlijk was).
In grote lijn gaat het verhaal om de littekens die zijn ontstaan tijdens de slag om de Schelde, een vaak vergeten deel van de oorlog. Hoe was het voor jou om in deze geschiedenis te duiken?
Bizar! Ik wist haast niets over deze ‘vergeten’ slag. Ik wist ook niet wat er precies met mijn familie gebeurd was. Het enige wat ik wist was dat mijn vader geobsedeerd was door de Tweede Wereldoorlog. Hij las er alles over. En hij zei wel eens: ‘Er is heel hard gevochten hier in West-Zeeuws-Vlaanderen, Annemieke. Maar dat weet haast niemand.’ Maar hij zweeg over wat er precies was gebeurd met hem en met hun gezin. Toen ik twee tantes en een oom sprak en zij wel het hele verhaal aan me vertelden, maakte dat enorme indruk op me. Het was heftig. En het voelde bizar en vervreemdend dat ik dat nooit uit mijn vaders mond had gehoord. Dat intrigeerde me enorm. Dat ‘zwijgen’ en het ‘waarom daarachter’ is ook eigenlijk het belangrijkste thema van mijn roman geworden.
Wat dat betreft is het ook een ode aan je vader, vind ik, en alle mensen die het hebben meegemaakt. Wat vond jij het meest beangstigend om te horen/ontdekken?
Klopt! Tja, het hele verhaal van mijn opa en oma die met hun tien kinderen tussen de 4 jaar en 18 jaar, waaronder één met Down Syndroom, uit hun brandende huis vluchten, is heftig. Maar doordat het over mijn familie gaat ging ik me echt voorstellen hoe het zou zijn als ik dit zelf had meegemaakt met mijn drie kinderen: ondergedoken zitten in de kelder onder je huis met je gezin en een heleboel buren. In paniek je huis uitvluchten. Op straat middenin het vuurgevecht tussen Duitsers en Canadezen terechtkomen. De paniek, de angst om je kinderen die je dan hebt. Ik kan natuurlijk nooit echt weten hoe dat voor mijn opa en oma voelde, maar het is wel een stuk dichterbij gekomen.
Zou je gewild hebben dat je al deze verhalen over je familie eerder geweten had, zodat je er misschien met ze over had kunnen praten?
Nee, het leven loopt zoals het loopt. Het is goed zo. Voor alles is een tijd. Ik had het eerder niet gedurfd om mijn nog levende familie hiernaar te vragen. En wellicht hadden zij er eerder ook niet over kunnen praten. Ik voelde heel sterk dat het nu het juiste moment was.
Hoe voelde het voor jou om het verhaal op te schrijven? Het lijkt mij een behoorlijk emotionele achtbaan.
Een boek schrijven is sowieso een emotionele achtbaan ;-). Niet alleen vanwege het onderwerp. Het hele proces heeft allerlei fases waarin euforie, onzekerheid, en onrust elkaar afwisselen. Het verhaal over de oorlog was wel heftig maar de echte emotie zat hem bij mij vooral in het terugblikken op de band die ik met mijn vader had. Die herinneringen werden steeds sterker tijdens het schrijfproces. Er waren wel nachten dat ik zo onrustig was dat ik door het huis liep te banjeren omdat er allerlei beelden van mijn vader door mijn hoofd spookten. Met schrijven lijkt het alsof er steeds meer luikjes in je hoofd opengaan waardoor je vergeten beelden ineens weer terug kunt halen.
Lijkt mij ook heel bijzonder, dat je op dat moment heel dicht bij je vader stond. Heb je ook het gevoel dat hij jou in dit proces bijstond?
Nou, dat is wel erg spiritueel… ik weet het niet. Ik vind het mooi om te denken dat het zo is, maar ik realiseer me dat het wel echt mijn eigen proces was. Of hij vanuit de hemel met me heeft meegekeken? Misschien wel.
Dit is je debuut. Smaakt het naar meer?
Jazeker! Ik krijg zoveel mooie reacties van mensen op mijn boek. Ook zijn er mensen die aangaven dat ik echt een volgend boek moet gaan schrijven en veel mensen vragen of ik al bezig ben. Dat stimuleert! Ik ben er nu nog niet klaar voor. Mijn hoofd zit nog te vol met dit boek en met de promotie eromheen. Maar ik verlang wel al af en toe weer naar het verstilde proces van het schrijven.
Heb je al een concept in je hoofd voor een volgend verhaal?
Nee, zeker geen heel concept. Wel weet ik dat het dit keer een minder autobiografisch verhaal gaat worden. Geen familiegeschiedenis dus zoals nu. Misschien pak ik wel het romanidee weer op waar ik al een heel eind mee was gevorderd. Dat speelt zich af in een klooster waar twee mensen die elkaar niet kennen allebei een weekend doorbrengen. De man wil juist contact leggen en zijn verhaal doen, de vrouw wil op zichzelf zijn. Dat botst. Maar omdat ze in dat klooster elkaar niet echt kunnen ontlopen, ontstaat er toch contact wat tot bijzondere inzichten en ontwikkelingen leidt. Dat gegeven, dat mensen op een bijzondere plek tot elkaar veroordeeld zijn, dat trekt me. In De stille oorlog van mijn vader speelt dat natuurlijk ook: de veerpont komt in de dichte mist midden op de Westerschelde stil te liggen, wat maakt dat de passagiers niet weg kunnen. Dat zet van alles in gang bij Anna en haar tante.
Ik denk ook dat daar uiteindelijk de mooiste contacten uit voortkomen. Je idee klinkt dan ook heel bijzonder! Wat trekt jou zo aan in dat menselijke, het elkaar echt tot in de kern zien voor wie hij of zij is?
Het intrigeert mij altijd al hoe mensen vaak net niet echt met elkaar contact maken. Er lijkt een soort onvermogen van mensen om echt tot de kern te komen, of te durven komen. Terwijl we tegelijkertijd allemaal ernaar hunkeren om echt gekend te worden, of zoals jij zegt ‘gezien te worden voor wie je echt bent.’ Dat schuurt en die wrijving boeit me. Dat laat ik hopelijk ook in mijn boek voelen. Zeker bij Anna en haar tante op de boot, die onmacht van beide kanten. Dat menselijk onvermogen boeit me, het hindert me en tegelijk heb ik er compassie voor.
Dat heb je zeker, het komt heel duidelijk naar voren. Wat is het mooiste compliment dat je tot nu toe ontvangen hebt op je boek?
Ik heb heel veel mooie reacties gekregen. Maar wat ik erg fijn vind is dat veel lezers mijn schrijfstijl beeldend vinden. Iemand noemde die beeldend en krachtig, dat vind ik een compliment omdat ik zelf de stijl in een boek ook erg belangrijk vind. Daarnaast is het mooiste compliment dat lezers echt geraakt worden door mijn boek. Mensen gaven aan dat ze het met liefde en warmte geschreven vonden. Dat ze zowel moesten huilen als lachen om scènes in mijn boek. Dat is zo ongelooflijk mooi, daar doe je het voor als schrijver. Zinnen als die van jou: ‘Zelden heeft een boek mij zo weten te raken op niet alleen emotioneel vlak, maar vooral op het menselijke aspect.’ En: ‘Je proeft de liefde voor elk woord, de betrokkenheid (…) maar bovenal de empathische vermogens van de auteur.’ Ja, daar ga ik van glimlachen en blozen. Dat vind ik super: dat je zo je best doet om treffend, beeldend, en bondig te schrijven in de hoop dat het raakt. En dat dat dan lukt. Gaaf.
Dat is het zeker! Is dat voor jou als auteur ook meteen de grootste uitdaging om dat voor elkaar te krijgen of zijn er andere aspecten aan het schrijven waar je dat meer mee hebt?
Dat er kennelijk warmte in mijn schrijven zit en empathie dat gaat vanzelf, daar doe ik niets aan op bewust niveau. Het beeldende daar ben ik me wel bewust van. Ik werk graag vanuit een sterk beeld dat me treft. Zo’n eerste versie schrijf ik meestal in een flow. Als de scène dan in grote lijnen op papier staat dan voel ik in mijn lijf ‘ja, dit is goed’. Daarna ga ik schaven en schrappen op woordniveau. Dubbele woorden eruit, een beter synoniem vinden, afwisseling lange en korte zinnen vergroten, zinsopbouw krachtiger maken, overbodige woorden schrappen. Dat is hard werken.
Naast boeken schrijf je ook wel eens liedteksten voor het theatraal dameskoor Uit volle borsten waar je deel van uitmaakt. Wat is het grote verschil tussen een liedtekst en een roman?
Een roman heeft een grote spanningsboog, een liedtekst een heel korte. Ook heeft een liedtekst een vastere vorm dan een roman. Het heeft minstens een paar coupletten met een bepaald rijmschema en een refrein dat de centrale boodschap weergeeft. Soms een bridge waarin je een wending in het verhaal maakt. Dat alles maakt het voor mij makkelijker. Tegelijk moet je strak in het ritme van de melodie kunnen schrijven. Maar dat vind ik alleen maar leuk. Het moet strak en soepel zingen. Geen lettergreep te veel of te weinig. Dat vind ik de uitdaging :).
Als je moest kiezen tussen deze twee: welke doe je dan het liefst?
Dan kies ik absoluut voor een roman schrijven. Daar kan ik veel meer van mezelf in kwijt. En omdat de vorm niet zo vast ligt, kun je er alle kanten mee op. Dat maakt het lastiger en daarmee ook boeiender om te doen.
Laatste vraag: wat is jouw ultieme droom op schrijfgebied?
Mijn droom was om een roman te schrijven. Dat heb ik gedaan. Ik heb nu geen ultiem doel. Wat ik hoop te gaan doen is op een rustiger manier aan een tweede boek werken. Zonder die druk om het af te maken. Gewoon gaan en kijken wat er uitkomt. Ik heb veel geleerd van het schrijven van mijn eerste roman, op allerlei vlakken: van het schrijven zelf, maar ook van het durven ervoor te gaan en erachter te staan. Je werk de wereld in te gooien, de kwetsbaarheid daarvan te verdragen en mezelf te blijven voorhouden: ‘het is goed genoeg’.
***Interview by Eva Krap.
**Vinden jullie het leuk ons op Facebook te volgen?
Like dan onze pagina Samenlezenisleuker en word om mee te kletsen over boeken lid van onze echte gezellige boekengroep! En dat kan hier: Samenlezenisleuker 📚🥂
Annemieke zelf volgen? Dat kan. Klik dan HIER
Samenlezenisleuker 